Το Βυζάντιο και η σχέση του με τη Ρώμη

Βυζάντιο είναι, και ονομάζεται έτσι και σήμερα, η πολιτεία, η αυτοκρατορία που κληρονόμησε και συνέχισε το πολίτευμα, το κράτος της αρχαίας αυτοκρατορικής Ρώμης, κυρίως στο ανατολικό τμήμα της παλιάς ρωμαϊκής επικράτειας, με αναφορά την πρωτεύουσα πόλη Κωνσταντινούπολη, που γρήγορα ονομάστηκε Νέα Ρώμη και κάποτε Δευτέρα ή Ετέρα. Ωστόσο, η αδιαφιλονίκητη αυτή σχέση του Βυζαντίου με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν είναι μόνο το ειδοποιό χαρακτηριστικό της νέας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η πρεσβυτέρα Ρώμη παρέδωσε τα σκήπτρα στη νεωτέρα, για λόγους που σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία της εποχής, μιας εποχής κατά την οποία η Μεσόγειος διεκδικούσε το μονοπώλιο, θα λέγαμε της ιστορίας.

Η μετάλλαξη της Ρώμης σε Βυζάντιο γίνεται υπό την πίεση τριών παραγόντων: 1) των βαρβαρικών εισβολών του 3^ου και 4^ου αιώνα, 2) της απειλής της τότε Περσικής Αυτοκρατορίας, που διεκδικεί από τη Ρώμη την παγκόσμια αυτοκρατορία (το Dominium mundi) και 3) της διάδοσης του χριστιανισμού, της νέας θρησκείας, της οποίας οι οπαδοί όλο και περισσότερο διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στα τεκταινόμενα της εποχής. Η συμβολή του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Pars Orientis) γίνεται όλο και πιο αναγκαία και βαρύνουσα για την επίλυση των προβλημάτων αυτών. Γιατί : 1) η Ανατολή αντιμετωπίζει πρώτη τα κύματα των βαρβαρικών επιδρομών, 2) ανατολικά βρίσκεται βέβαια και η περσική απειλή και 3) στην Ανατολή ακμάζει ο Χριστιανισμός.

Επομένως, Βυζάντιο είναι η εκχριστιανισμένη και εξελληνισμένη Ρωμαϊκή ανατολική αυτοκρατορία με την Κωνσταντινούπολη για πρωτεύουσα.

Πηγή:

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2009, σσ.17-19