ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΤΥΠΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΤΕΩΣ

            

Ο Ναός της Αναστάσεως κατασκευάστηκε ως περίκεντρο κτήριο (ροτόντα) με διάμετρο περίπου 34μ. και περιέβαλε, σχεδόν στο μέσο του, τον Πανάγιο Τάφο με το κιβώριο που τον κάλυπτε. Οι τεχνικοί του 4^ου αιώνα, προκειμένου να εξασφαλίσουν τον απαιτούμενο χώρο για τον μεγάλο αυτό ναό, αφαίρεσαν το γύρω από τον τάφο πέτρωμα και άφησαν μόνο ένα έξαρμα του βράχου στο οποίο έδωσαν κωνοειδή μορφή. Το τμήμα αυτό του βράχου που είχε κάτω τον Πανάγιο Τάφο το περιέβαλαν με ένα κιονοστήρικτο κιβώριο. [1]

     Το κιβώριο αυτό είχε τη μορφή κύκλου με κίονες συμμετρικά τοποθετημένους και έφερε θόλο ως κάλυψη, λεγόμενο «ουρανό». Γίνεται λόγος για δώδεκα κίονες σε κύκλο και με αυτή τη διάταξη τους συναντούμε στις κατά καιρούς κατόψεις ή αναπαραστάσεις. [2]

  Ο Ναός, αν και προγραμματίστηκε «τῇ φιλοχρίστῳ προαιρέσει» του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο αυτοκράτορας δεν επέζησε να τον δει οικοδομημένο. [3] Υλοποιήθηκε όμως το έργο από τους διαδόχους του και μάλιστα από τον Κωνστάντιο. Για αυτό αγνοεί το ναό ο ανώνυμος περιηγητής από το Bordeaux που επισκέφτηκε τα Ιεροσόλυμα γύρω στα 333, ενώ γνωρίζει τον άγιο Τάφο και τη Βασιλική του Μ. Κωνσταντίνου.[4]

      Από τα κείμενα των εκκλησιαστικών ιστορικών και των προσκυνητών φαίνεται ότι ο Ναός θα τελείωσε γύρω στο 350. Κέντρο λατρείας ήταν φυσικά ο Τάφος που περιέκλειε ο Ναός. Λόγω του κυκλικού σχήματος ο Ναός ονομάζεται Ροτόντα. Πρόκειται για ένα δίκλιτο κτήριο, διαμορφωμένο εσωτερικά από είκοσι κίονες και πεσσούς. Το δεύτερο κλίτος σημειώνεται και περιμετρικός διάδρομος, ο οποίος συγκρατεί το υπερώο. Συγκεκριμένα τρία ζεύγη πεσσών υπάρχουν στους κύριους άξονες του κτηρίου, δηλαδή τον δυτικό, τον βόρειο και το νότιο. [5]

         Δύο είσοδοι οδηγούσαν στον κυκλικό Ναό της Αναστάσεως και ήταν προς την δυτική πλευρά του αιθρίου. Στο κτήριο ψηλά υπήρχε ο δακτύλιος του φωταγωγού με τα, κατά σειρά, παράθυρα, ενώ ο ναός στεγαζόταν με ημισφαιρικό θόλο. Πολλοί αρχαιολόγοι δέχονται ότι ο ναός ακολουθεί τη μορφή που είχαν τα ταφικά πρότυπα, τα ηρώα της ρωμαϊκής εποχής, δηλαδή τα περίκεντρα μνημεία, ενώ η στέγη της θεωρείται κωνικού σχήματος.[6]

        Ο κυκλικός ναός είχε τρεις, σχετικά μικρές, κόγχες, μία στο μέσον (δυτικά) και από μια στα πλάγια. Μπροστά όμως στην πλευρά της εισόδου είχε ένα μικρό πρόπυλο από κίονες. Οι τρεις αυτές κόγχες δεν αποτελούσαν βέβαια πρωτοτυπία των αρχιτεκτόνων του ναού της Αναστάσεως. Και καθώς όλο το κτήριο αντιγράφει τα ηρώα της έσχατης αρχαιότητας, έτσι ακολουθεί και τις κόγχες που, συνήθως, είχαν στο εσωτερικό τους.[7]

    Το κυκλικό σχήμα του ναού δείχνει ότι αποτελεί ταφικός Ναός του Παμβασιλέως Χριστού.   

             

---

[1] Κ. Καλοκύρης, Το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, 56.

[2] Κ. Καλοκύρης, Το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, 56.

[3] Κύριλλος Ιεροσολύμων, ΒΕΠΕΣ 39, 14.

[4] Κ. Καλοκύρης, Το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, 65.

[5] Κ. Καλοκύρης, Το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, 66.

[6] Κ. Καλοκύρης, Το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, 68.

[7] Κ. Καλοκύρης, Το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, 71-2.