ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΛΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η άλωση, όταν αυτή συνέβη, ακουγόταν σαν κάτι μη γενόμενο σε δύσπιστους ανθρώπους και για αυτό πολλοί θρύλοι συνδέονταν με πρόσωπα που δυσπιστούσαν και ζητούσαν ένα θαύμα ή κάποιο θεϊκό σημάδι για να πειστούν, πχ. Να ζωντανέψουν τα ψάρια που τηγανίζονταν. Το θαύμα γινόταν και η απαίσια είδηση γινόταν πιστευτή. Η παράδοση αυτή γνώρισε μεγάλη διάδοση στον ελληνικό λαό.

Ακόμα θέμα των δημοτικών τραγουδιών αποτελεί και η ημιτελής λειτουργία στο ναό της Αγίας Σοφίας, στην οποία ο ιερέας κρύφτηκε μαζί με τα Τίμια Δώρα σε μυστική κρύπτη, από την οποία θα βγει για να συνεχίσει τη λειτουργία αφού γίνει η αποκατάσταση του έθνους. Ακόμα τους πόθους των Ελλήνων εκφράζουν οι παραδόσεις σύμφωνα με τις οποίες χριστιανοί έβλεπαν ή άκουγαν υπερφυσικές λατρευτικές πράξεις στο ναό της Αγίας Σοφίας. Ακόμα έχουμε θρήνους και μονωδίες, τα οποία και εκφράζουν την απελπισία του λαού στο άκουσμα της είδησης της Άλωσης. Μέσα όμως και σε αυτά υπάρχει μια νότα αισιοδοξίας, βασιζόμενη στα προτερήματα και την αντοχή του Γένους ( αυτό φαίνεται κυρίως σε ακριτικούς θρήνους, όπως στην Τραπεζούντα). Τα ποντιακά τραγούδια άλλωστε καταλαμβάνουν μια ιδιαίτερη θέση μέσα στα δημοτικά τραγούδια για την άλωση της Πόλης.

Σε όλες αυτές τις παραδόσεις συνέβαλλαν από δύο κυρίως πηγές : 1^ον προφητείες σχετικές με το μέλλον του Γένους, δημωδέστερων ή λογιότερων, με μεγάλη διάδοση στον ελληνικό λαό όπως πχ οι Οράσεις του Δανιήλ, 2ον αντιλήψεις περί αθανασίας σημαντικών βασιλιάδων βρίσκεται και σε άλλους λαούς, όπως ο Αρθούρος στους Βρετανούς. Αυτή είναι μια ψυχολογική ανάγκη του λαού, η οποία επιτείνεται από τις δοκιμασίες που υπέστη αυτός στα χρόνια μετά την Άλωση. 

Όλα αυτά βέβαια συνέβαλαν και στην παγίωση του ιδεολογικού κορμού της Μεγάλης Ιδέας, η οποία και καθόρισε το μέλλον του Ελληνισμού ακόμα και στις αρχές του 20^ου αιώνα. Η εμμονή του ελληνισμού σε χρόνους χαλεπούς οφείλεται όχι μόνο στην Ορθόδοξη πίστη αλλά και στις ιδέες για εθνική αποκατάσταση, όπως αυτές κυκλοφόρησαν στη λαϊκή παράδοση μετά το 1453. 

Πηγή: "Το γεγονός της Αλώσεως της Κων/πόλεως στο χώρο της ελληνικής λαογραφίας"  Μανόλης Γ. Βαρβούνης